استئوپروزیس یا پوکی استخوان نوعی بیماری است که باعث کاهش توده استخوانی و شکننده شدن آن می گردد. این مسئله منجر به پوکی استخوان ها و حتی شکستگی های دردناک می شود. بافتهای زنده در استخوان دارای ساختارهایی مثل لانه زنبور می باشند که با کلسیم و سایر مواد معدنی پر شده است. در طول زندگی، استخوان دستخوش فرآیندی می شود که به آن بازسازی می گویند. در این فرآیند استخوان های پیر و فرسوده جای خود را به استخوان های قوی و جدید می دهد. تا سن ۲۵-۲۰ سالگی بازسازی استخوان سریعتر از تخریب آن است. در این حالت استخوان ها قوی ترین حالت و بالاترین چگالی را دارند. در سن۴۰ سالگی توده استخوان به تدریج شروع به کاهش می کند. در زنان بعداز یائسگی سطح استروژن کاهش می یابد و تخریب توده استخوانی سریع تر می شود به طوریکه طی ۵ تا ده سال بعد از یائسگی، زنان یک سوم توده استخوانی خود را از دست می دهند. همچنین باید دانست چون توده استخوانی زنان۳۰-۲۰درصد نسبت به مردان کمتر است زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض خطر هستند.
گروههایی که بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند:
-زنان یائسه و زنانی که یائسگی زودرس(قبل از ۴۵سالگی) دارند.
-افرادی که دچار لاغری هستند یا کسانی که استخوان بندی باریکی دارند.
-افرادی که دچار اضافه وزن یا چاقی هستند.
-افرادی که دارای سابقه شکستگی های خفیف ناشی از ضربه در بزرگسالی بوده اند.
– افرادی که مبتلا به آرتروز هستند.
-مصرف کنندگان داروهایی مانند گلوکورتیکوئیدها و ضدصرع یا هپارین که سبب کاهش قدرت استخوان می شوند.
-افرادی که غذاهای غنی از کلسیم مانند لبنیات را کمتر مصرف می کنند.
-افرادی که به طور مرتب ورزش نمی کنند.
-افرادی که سن بالای شصت سال دارند.
-افراد سیگاری، همچنین افرادی که الکل مصرف می کنند.
۱-دریافت کلسیم خود را افزایش دهید: رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از پوکی استخوان ضروری است. بدن شما باید مقدار کلسیم مشخصی را در خون برای انقباض ماهیچه ها، ضربان قلب و لخته شدن خون دارا باشد. اگر دریافت کلسیم شما از طریق خوراک کافی نباشد، بدن از کلسیم استخوان ها برای حفظ سطح نرمال کلسیم خون استفاده می کند و آهسته آهسته استخوانهایتان تحلیل می رود. اغلب افراد بالغ به ۱۵۰۰-۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز احتیاج دارند. از منابع غذایی کلسیم میتوان به شیر، پنیر، ماست و کشک، سبزیجات با برگ سبز تیره و ماهی ساردین اشاره کرد. به یاد داشته باشید دریاقت کافی ویتامین دی نیز برای جذب بهتر کلسیم مفید است.ویتامین دی مقدار کلسیم جذب شده از روده را افزایش می دهد.
ویتامین دی کجاست؟ بدن شما ویتامین دی را در پاسخ به نور آفتاب می سازد. جهت تامین ویتامین دی روزانه ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در مقابل نور ملایم خورشید قرار بگیرید. نور از پشت شیشه یا لباس قادر به ساخت ویتامین دی نیست. همچنین جگر، زرده تخم مرغ، شیرهای غنی شده با ویتامین دی از منابع این ویتامین هستند.
۲-از مصرف سیگار و الکل اجتناب کنید.
۳-ورزش و فعالیت بدنی را جدی بگیرید: ورزش و آن دسته از فعالیتهای فیزیکی که باعث تحمل فشار روی استخوانها یا باعث افزایش جاذبه بر آنها می شود به حفظ توده استخوانی شما کمک می کنند. برخی از فعالیتهای ورزشی مانند کار با وزنه نیز باعث تقویت استخوان می شوند. فعالیت های هوازی مانند پیاده روی ، بالا رفتن از پله ها و تنیس نیز موثر است.
۵-استروژن هم موثر است: همانطور که قبلا اشاره شد توده استخوانی در زنان بعد از سن یائسگی کاهش می یابد چون تخمدان ها کار تولید هومون استروژن را متوقف کرده اند. استروژن می تواند علاوه بر کنترل دوره های قاعدگی به نگهداری کلسیم در استخوان و حفظ توده استخوانی بدن شما کمک کند. کاهش استروژن از علل پوکی استخوان در زنان بعد از سن یائسگی است. پزشک ممکن است برایتان داروهای حاوی استروژن تجویز کند.مصرف سویا هم در دراز مدت می تواند در این خصوص مفید باشد.
تشخیص پوکی استخوان:
شما ممکن است تا زمانی که براثر یک اتفاق ساده استخوانتان نشکسته باشد به وجود این بیماری پی نبرید. اگر شما در معرض ابتلا قرار دارید و نشانه هایی از بیماری در شما بروز کرده باشد پزشک برای شما آزمایش تعیین چگالی استخوان را انجام می دهد. این آزمایش بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان به خصوص در زمان اولیه ابتلا می باشد.
درمان:
اگر پس از سنجش تراک استخوان، معلوم شد که مبتلا به پوکی استخوان هستید، با نظر پزشک خود می توانید تحت درمان هایی قرار بگیرید .درمان های متفاوتی هم اکنون برای پوکی استخوان وجود دارد که هرکدام با توجه به شرایط بیمار برای وی انجام می گیرد. از جمله تجویز ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامین دی، تجویز ترکیبات فلوراید و دارو های کاهنده سرعت پوکی استخوان.
با تغذیه مناسب و فعالیت کافی مراقب استخوانهایتان باشید.
منبع:۱-انتشارات انجمن آرتریت آمریکا،ترجمه:پروین پورعبداللهی
۲-تغذیه کراوس ۲۰۱۲
گردآوری: شیما دهقان-کارشناس تغذیه کلینیک بهکام