کدام صدای مفصلی را باید جدی گرفت؟
مفاصل خیلی از مردم هنگام حرکت صدای تلق تلوق، خرت خرت یا صداهایی شبیه به آن می کند. شاید شما هم متوجه چنین صداهایی در مفاصل بدنتان شده و نگران باشید که آیا این وضعیت طبیعی است یا غیر طبیعی؟ اما صدا کردن مفاصل معمولا نگران کننده نیست. علت ایجاد این صداها گوناگون است و فقط در موارد کمی به توجه جدی و درمان نیاز دارد و موارد نادری هم هستند که بیمار باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.
شاید علت صدا کردن مفاصل بزرگ اندام تحتانی (بخصوص زانو) در افراد مسن، ساییدگی (آرتروز) مفصل است. در این موارد موقع خم و راست کردن مفصل، صدایی شبیه به خرت خرت احساس میشود. علت ایجاد این صدا از بین رفتن غضروف بین استخوانها در مفصل است که باعث میشود استخوانها مستقیم بر روی یکدیگر قرار گیرند و به تدریج سطحشان تراشیده و خراشیده شود. این نوع صدا بیشتر از زانو شنیده میشود ولی در سایر مفاصل مثل شانه، دست و گردن هم اتفاق می افتد.
صدای مفصلی طبیعی
نوع دیگری از صدای مفاصل، در افراد جوان به خصوص در زانو، مچ پا، شانه یا مفصل لگن شایع است و هیچ ربطی هم به ساییدگی ندارد. ریشه این صداها گاهی داخل خود مفصل و گاهی در بافت های اطراف آن است. این صداها خیلی تکراری و دائمی هستند و مثلا فرد با هر قدمی که برمیدارد احساس می کند در زانو یا مچ پایش صدایی شنیده میشود.
دلایل ایجاد این صدا که گاهی آنقدر بلند است که به گوش اطرافیان هم می رسد بسیار متعدد است ولی معمولا وقتی ایجاد میشود که یک قسمت از بافت های داخل یا اطراف مفصل در حالت غیر معمول قرار گرفته باشد و با حرکت به یک قسمت دیگر گیر کند و سپس آزاد شود. مبتلایان به این صدا به تدریج یاد میگیرند مفصل را در کدام جهت و چگونه حرکت دهند تا صدا ندهد. معمولا صداهای ایجاد شده با درد همراه نیستند و نیازی هم به درمان ندارند و تنها توصیه آن است که مفصل را در وضعیتی که باعث ایجاد صدا میشود قرار ندهند ولی اگر صداها با درد یا محدود شدن دامنه حرکتی عضو توأم شوند یا اخیرا به دنبال وارد آمدن ضربه شروع شده باشند حتما باید به پزشک مراجعه شود.
صدای مفصلی ناشی از ضایعه
صداها گاهی ناشی از یک ضایعه واقعی در مفصل هستند و حتی شاید به جراحی نیاز داشته باشند مثل پارگی مینیسک زانو، یا به دنبال بورسیت یعنی التهاب بورس و تجمع مایع در آن (کیسه نرم حاوی مایع که مثل یک بالشتک بین تاندون و استخوان قرار دارد.) یا پارگی تاندون روتاتورکاف (تاندون چرخاننده بازو) که معمولا با درد همراه است و به درمان نیاز دارد.
در اطراف زانو، مفصل لگن و شانه، تاندونها و رباط هایی وجود دارد که وقتی از روی یکدیگر و یا زوائد استخوانی جابجا میشوند صدا ایجاد می کنند. در این موارد باید جلوی وضعیت خاصی را که باعث ایجاد صدا میشود گرفت. هر گونه تکرار وضعیت که با درد و محدودیت حرکتی همراه باشد به درمان نیاز دارد. مورد نادر دیگر وجود ضایعه های جدید استخوانی به خصوص از نوع خوش خیم روی یک استخوان است که باعث گیر کردن تاندون به زائده میشود و به اقدام درمانی نیاز دارد.
صدای مفصلی عمدی
حالت آخر که بسیار هم شایع است صدای مفاصل ناشی از کشیدن آنهاست که به خصوص در مفاصل انگشتان دست رخ می دهد. بعضی ها علاقه مندند انگشتان خود را بکشند یا آنها را در جهتی خم کنند تا با صدای ایجاد شده احساس راحتی کنند. علت قطعی این صدا مشخص نشده است اما به نظر میرسد به دنبال کشیده شدن مفصل، حجم داخل آن بیشتر و با فشار منفی داخل آن، گازهای محلول در مایع مفصلی خارج می شود و حباب تشکیل میدهد سپس حباب ها می ترکد و صدا ایجاد میشود. احتمال اینکه با تکرار این حرکت بافت های اطراف مفصل آسیب ببینند وجود دارد که کم کم باعث محدود شدن دامنه حرکتی مفصل و کم شدن قدرت مشت کردن دست و بروز آرتروز در آینده میشود.
منبع:
خلاصه و تدوین توسط مژده مسعودنیا، کارشناس تربیت بدنی و علوم ورزشی(برگرفته از چند کتاب و چند سایت معتبر ورزشی و پزشکی)